मठ येथील श्री लक्ष्मीपल्लीनाथ मंदिर कलशारोहणासाठी सज्ज

रत्नागिरी : मठ (ता. लांजा, जि. रत्नागिरी) येथील श्री देव लक्ष्मीपल्लीनाथ मंदिराचा कलशारोहण सोहळा येत्या सोमवारी (दि. २६ मार्च) होणार आहे. संस्थानाचा शतकोत्तर दुसरा चैत्रोत्सव आजपासून सुरू झाला असून तो ३१ मार्चपर्यंत चालणार आहे. याच कालावधीत सोमवारी नूतन मंदिरावर करवीर पीठाच्या शंकराचार्यांच्या हस्ते कळस चढविला जाणार आहे.

      मुंबई-गोवा महामार्गावर पालीजवळ मठ गावात लक्ष्मीपल्लीनाथाच्या कुलोपासकांनी उभारलेल्या नव्या मंदिराच्या प्रांगणातील हा सहावा उत्सव आहे. चैत्र शुद्ध दशमी ते चैत्र पौर्णिमा या कालावधीत दरवर्षी चैत्रोत्सव होतो. यंदा कलशारोहणामुळे हा उत्सव आज सप्तमीपासूनच सुरू झाला. परंपरा जपणारे कार्यक्रम, तरुणांचा मोठा सहभाग आणि नेटके नियोजन ही या उत्सवाची वैशिष्ट्ये असतात. यंदाच्या उत्सवात, २६ मार्च रोजी करवीर पीठाचे श्रीमद् शंकराचार्य विद्यानृसिंह भारती यांच्या हस्ते कलशारोहण होणार आहे. त्यानंतर ते उपस्थितांना मार्गदर्शनही करणार आहेत. दरवर्षीप्रमाणेच श्रींची पूजा, अभिषेक, लघुरुद्रादी धार्मिक विधी आणि कीर्तन, प्रवचन, नामजप आदी कार्यक्रम या कालावधीत होणार आहेत. दररोज सकाळपासून दुपारपर्यंत धार्मिक विधी, दुपारी महाप्रसाद व रात्री भोजन, सायंकाळी आरत्या व नामजप, रात्री कीर्तन आणि मध्यरात्री पारंपरिक पद्धतीनुसार छबिना आणि भोवत्या अशी कार्यक्रमांची सर्वसाधारण रूपरेषा आहे. उद्या (दि. २५ मार्च) रात्री स्थानिक भक्तमंडळींचे भजन होणार असून, २७ मार्च रोजी रात्री वेदमूर्ती आचार्य गुरुजी आणि ब्रह्मवृंद मंत्रजागर करणार आहेत. २६ ते ३१ मार्च या कालावधीत रात्री नऊ ते १२ या वेळेत हभप मकरंदबुवा सुमंत (रामदासी) यांची कीर्तने होणार आहेत.

      अखेरच्या दिवशी रोजी रात्री साडेनऊ ते १२ या वेळेत ‘मी विनायक दामोदर सावरकर’ हा कार्यक्रम योगेश सोमण सादर करतील. त्यानंतर सुमंतबुवांचे लळिताचे कीर्तन होऊन उत्सवाची सांगता होणार आहे, असे संस्थानाच्या कार्यकारिणीतर्फे कळविण्यात आले आहे. या सोहळ्यात आवर्जून सहभागी होण्याचे आमंत्रण संस्थानातर्फे देण्यात आले आहे.

अचीव्हर्स ॲकॅडमीची मधुरा आठल्ये सीएस फौंडेशन परीक्षेत गुणवत्ता यादीत

मधुरा आठल्ये

              रत्नागिरी - येथील अचीव्हर्स ॲकॅडमीमध्ये सीएस फौंडेशन परीक्षेसाठी मार्गदर्शन घेणारे पाच सीएस फौंडेशन परीक्षा इन्स्टिट्यूट ऑफ कंपनी सेक्रेटरीज ऑफ इंडियाकडून घेतली जाते.
विद्यार्थी यशस्वी झाले असून त्यापैकी मधुरा आठल्ये ही विद्यार्थिनी गुणवत्ता यादीत आली आहे. हर्षदा वाकणकर, ऋतू गुढेकर, निधी सुर्वे आणि अभिषेक साळवी हे विद्यार्थी उत्तम गुणांनी उत्तीर्ण झाले आहेत.
या विद्यार्थ्यांना अचीव्हर्स ॲकॅडमीमध्ये सौ. मुग्धा करंबेळकर, गौरव महाजनी, शिवानी ठाकूर, रोहिणी काटदरे, धनश्री करमरकर आणि ऋचा पित्रे यांचे मार्गदर्शन लाभले. ॲकॅडमीमध्ये सीएस व सीए या परीक्षांच्या मार्गदर्शनाबरोबरच आता अकाउंटिंग अँड फायनान्स व बीएमएस या विशेष शाखांच्या विद्यार्थ्यांसाठीही मार्गदर्शन सुरू करण्यात येत आहे. जे विद्यार्थी जून २०१८मध्ये सीए सीपीटी ही परीक्षा

हर्षदा वाकणकर

देऊ इच्छितात, त्यांच्यासाठी लॉ आणि इकॉनॉमिक्स या विषयांचे मार्गदर्शन लवकरच सुरू होत आहे. या विद्यार्थ्यांना सीपीटीच्या सर्व विषयांसाठी ऑनलाइन टेस्ट सिरीजदेखील देता येतील. विद्यार्थ्यांनी या संधीचा लाभ घ्यावा, असे आवाहन ॲकॅडमीच्या संचालिका सौ. मुग्धा करंबेळकर यांनी केले आहे.
(संपर्कासाठी दूरध्वनी : ८२३७७५३०३६, ८३८००६९३२०, ९४०४९१७०५६)

ऋतू गुढेकर

निधी सुर्वे

अभिषेक साळवी

सीएच्या विविध परीक्षांसाठी रत्नागिरीत प्रथमच ऑनलाइन टेस्ट सिरीज

     रत्नागिरी – सीएस फाउंडेशन, सीए सीपीटी व लॉ सीइटी या परीक्षांसाठी रत्नागिरीत प्रथमच ऑनलाइन टेस्ट सिरीजच्या सुविधेचा लाभ अचीव्हर्स ॲकॅडमीमध्ये विद्यार्थ्यांना उपलब्ध करण्यात आली आहे.

      विद्यार्थ्यांच्या उत्तम सहकार्यामुळे अचीव्हर्स ॲकॅडमी यशस्वीपणे तिसऱ्या वर्षात पदार्पण करत आहे. २०१६ मध्ये सीएस कोर्ससाठी सुरू झालेल्या ॲकॅडमीने आता सीएचा अभ्यास करणाऱ्या विद्यार्थ्यांनादेखील मार्गदर्शनाची संधी उपलब्ध करून दिली आहे. सीएस फाउंडेशन, सीएस एक्झिक्युटिव्ह आणि सीएस प्रोफेशनल या परीक्षांच्या जून व डिसेंबर २०१८साठीच्या ॲडमिशन्स सुरू झाल्या आहेत. तसेच सीएसीपीटी व आयपीसीसी या परीक्षांच्या मार्गदर्शनासाठीदेखील प्रवेश सुरू आहेत. विद्यार्थ्यांकडे वैयक्तिक लक्ष देता यावे, यासाठी प्रवेशसंख्या मर्यादित ठेवण्यात आली आहे. त्यामुळे प्रवेश घेऊ इच्छिणाऱ्या विद्यार्थ्यांनी त्वरित संपर्क साधावा.      जे विद्यार्थी जून २०१८मध्ये सीएसीपीटी हि परीक्षा देऊ इच्छितात, त्यांच्यासाठी लॉ आणि इकॉनॉमिक्स या विषयांचे मार्गदर्शन मार्च महिन्यापासून सुरू होणार आहे. या विद्यार्थ्यांना सीपीटीच्या सर्व विषयांसाठी ऑनलाइन टेस्ट सिरीजदेखील देता येणार आहे. विद्यार्थ्यांकरिता तज्ज्ञ शिक्षकांच्या नोट्सही दिल्या जातील.

      जास्तीत जास्त विद्यार्थ्यांनी या सुविधांचा लाभ घ्यावा, असे आवाहन क्लासच्या संचालिका सौ. मुग्धा करंबेळकर यांनी केले आहे. संपर्क : ८२३७७५३०३६, ८३८००६९३२०, ९४०४९१७०५६.

कॅशलेस व्यवहारांसाठी सुलभ भीम अॅपचा वापर वाढला

      कॅशलेस व्यवहारांसाठी अत्यंत सुलभ असलेल्या भीम अॅपचा वापर वाढला आहे. नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडियाने विकसित केलेले क्रांतिकारक अॅप भारत इंटरफेस फॉर मनी म्हणजे भीम अॅप वर्षभरात देशातील ६५ बँकांच्या ग्राहकांसाठी व्यवहार करण्यासाठी उपलब्ध झाले आहे.

      पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी ३० डिसेंबर २०१६ रोजी हे अॅप सुरू केले होते. वैशिष्ट्यपूर्णतेमुळे हे अॅप भारतीयांच्या पसंतीस उतरले आहे. भीम अॅपचा वापर केल्यास पैसे वापरकर्त्याच्या बँक खात्यात थेट जमा होतात. क्यू आर कोड स्कॅन करूनही रक्कम भरता येते. या अॅपचे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे कोणत्याही भीम अॅप किंवा युनिफाइड पेमेंट्स इंटरफेस (UPI) वापरकर्त्याला पैसे मागविण्यासाठी कलेक्ट रिक्वेस्ट पाठवता येते. मुंबईतील २३ वर्षाचे सत्यम मंगलमूर्ती ह्युमन रिसोर्सेस व्यावसायिक असून हे अॅप ते नियमितपणे वापरतात. ते म्हणतात की, माझ्या घराच्या जवळच एक डिपार्टमेंटल स्टोअर असून घरातील सर्व किराणा माल मी तेथूनच घेतो. बिलाची रक्कम भीम अॅपद्वारे तेथे स्वीकारली जाते. लहानसहान वस्तूंच्या खरेदीसाठी मला पैशाचे पाकीट किंवा तत्सम कोणतेही साधन बरोबर घेऊन जाण्याची गरजच नाही. शिवाय मला गुंतागुंतीची अॅप्स मुळीच आवडत नाहीत. भीम अॅपद्वारे व्यवहार करण्यासाठी तांत्रिक मुद्दे समजून घेण्याची काहीच गरज नाही, हे मला सर्वांत जास्त आवडते. माझ्या प्रशिक्षण कालावधीत माझे मित्र मेसमधील जेवण टाळण्यासाठी रात्री बाहेर जेवायला जात तेव्हा आम्ही भीम अॅपचा उपयोग करून बिले एकमेकांमध्ये विभागून घेत असू. अशा अॅपमुळे सामूहिक खर्च करण्याची व्यवस्था इतकी सोपी आहे की, काही सेकंदांत तुम्हाला कलेक्ट रिक्वेस्ट पाठवता येते. अनेक प्रकारचे पासवर्ड मी लक्षात ठेवू शकत नाही. त्याचमुळे भीम अॅपद्वारे देवघेवीचे व्यवहार करणे मला खूपच सोपे जाते.

      सत्यमने शिल्लक रक्कम जाणून घेण्यासाठी आणि पैसे हस्तांतरित करण्यासाठी आपले बँक खाते भीम अॅपशी जोडले आहे. त्याने आर्थिक व्यवहार करण्याच्या पत्त्यासाठी UPI आयडी तयार केला असून पैसे हस्तांतरित करताना बँकेचा खाते क्रमांक तसेच आयएफएस कोडऐवजी हा आयडी देता येतो. भीम अॅपचा उपयोग करून संपर्कातील व्यक्तींना पैसे पाठविता येतात. देय रक्कम चुकती करणे विसरले जाऊ नये म्हणून रिमाइंडर तयार करता येतो आणि आपल्या संदर्भासाठी व्यवहाराची स्टेटमेंट डाऊनलोड करता येतात. अनोळखी कलेक्ट रिक्वेस्टला स्पॅम म्हणून नोंदवण्याच्या वैशिष्ट्यामुळे वाढीव सुरक्षितता मिळते.

                      केंद्र सरकारच्या महत्त्वाकांक्षी भीम अॅपचा वापर वाढण्याकरिता आता प्रोत्साहनपर रक्कम ग्राहकांना दिली जाणार आहे. भीम अॅप वापरण्याची शिफारस एकमेकांना केल्यास शिफारस करणारा आणि ज्याला अशी शिफारस केली आहे त्या दोघांनाही काही ठरावीक व्यवहार पूर्ण केल्यानंतर प्रोत्साहनपर रक्कम दिली जाणार आहे.

      भीम अॅपचे आणख एक वैशिष्ट्य म्हणजे या अॅपची शिफारस करणाऱ्याला आणि ते डाऊनलोड करून त्याचा वापर करणाऱ्याला अशा दोघांनाही प्रोत्साहनपर रक्कम दिली जाते. ज्याला शिफारस करायची आहे, त्याला भीम अॅप डाऊनलोड करण्यासाठी प्रोत्साहित करावे आणि रेफरल कोडमध्ये आपला मोबाइल क्रमांक टाकावा. या अॅपचा वापर सुरू केल्यानंतर शिफारस करणारा आणि अॅप डाऊनलोड करणाऱा या दोघांनीही किमान ५० रुपयांचे किमान तीन व्यवहार केले, तर त्या दोघांनाही प्रत्येकी २५ रुपये बक्षीस मिळणार आहेत. BHIM अॅपसंदर्भात अधिक माहितीसाठी कृपया www.bhimupi.org.in/ वर मिळू शकेल.

      अँड्रॉइड फोन वापरणारे भीम अॅप गुगल प्ले स्टोअरवरून डाऊनलोड करू शकतात तर आय फोन वापरकर्त्यांना ते  अॅपल अॅप स्टोअरमध्ये उपलब्ध आहे.  एकदा हे अॅप डाऊनलोड केले की UPI पिन, UPI आय डी तयार करावा लागेल. त्यानंतर या अॅपद्वारे व्यवहार सुरू करता येतात. BHIM अॅप मराठीसह अनेक प्रादेशिक भाषांमध्ये उपलब्ध आहे. पैसे झटपट  पाठवण्यासाठी आणि मिळवण्यासाठी फोनची  संपर्क यादी शोधून त्यातून ज्यांच्याशी व्यवहार करायचे आहेत त्यांची निवड करता येते.

      नॅशनल पेमेंट्स ऑफ कॉर्पोरेशन ऑफ इंडियाची (NCPI) भारतातील विविध ठिकाणी किरकोळ रक्कम भरण्याच्या व्यवस्थेसाठी मध्यवर्ती पायाभूत सुविधा म्हणून २००९ मध्ये स्थापना करण्यात आली आणि देशातील सर्व बँकांकरिता उपयुक्त सेवा म्हणून भारतीय रिझर्व्ह बँकेने त्याचा विचार केला आहे. राष्ट्रीय वित्तीय सेवेच्या माध्यमातून आन्तरबँक एटीएम व्यवहार या एकमेव सेवेपासून धनादेश देवाणघेवाण व्यवस्था, नॅशनल ऑटोमेटेड क्लिअरिंग हाऊस (NACH),   आधार एनेबल्ड पेमेंट सिस्टीम (AePS), यूएसएसडी आधारित ``99#’’, रुपे कार्ड, इमिजिएट पेमेंट सर्व्हिस (IMPS),  युनिफाईड पेमेंट इंटरफेस (UPI), भारत इंटरफेस फॉर मनी (BHIM), BHIM आधार, नॅशनल इलेक्ट्रॉनिक टोल कलेक्शन  आणि भारत बिल पेपर्यंत आता या सेवांचा विस्तार झाला आहे. अधिक माहिती www.npci.org.in या संकेतस्थळावर मिळू शकेल. अधिकाधिक ग्राहकांनी भीम अॅपचा वापर करावा, असे आवाहन नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडियाने केले आहे.

...........

जगाचे नेतृत्व करण्याकडे हिंदुस्थानची वाटचाल – चारुदत्तबुवा आफळे

कीर्तनसंध्या – पाचवे आणि अखेरचे पुष्प

      रत्नागिरी : स्वा. विनायक दामोदर सावरकरांनी हिंदुस्थान जगाचे नेतृत्व करणारे राष्ट्र बनेल, अशी भविष्यवाणी केली होती. त्या दिशेने भारताचे प्रवास सुरू झाला आहे. लोकमान्य टिळकांनंतर कित्येक वर्षांनी हिंदुस्थानला प्रभावी नेतृत्व लाभले आहे. त्या नेत्याला सर्व हिंदूंनी जातपात न बघता पक्ष न बघता हिंदुस्थानी म्हणून पाठबळ द्यावे, असे आवाहन राष्ट्रीय कीर्तनकार चारुदत्तबुवा आफळे यांनी केले.

      येथील कीर्तनसंध्या परिवाराने आयोजित केलेल्या कीर्तन महोत्सवाच्या पाचव्या आणि शेवटच्या दिवशीच्या कीर्तनात (ता. ७ जानेवारी) ते बोलत होते. यावेळी श्री. आफळे यांनी लोकमान्य टिळकांच्या उत्तरायुष्यातील कार्यावर प्रकाश टाकला. पूर्वरंगात लोकमान्यांच्या गीतारहस्य या ग्रंथाचे सार सांगतानाच श्रीकृष्णाला निष्काम कर्म कसे अपेक्षित होते, याचे विवेचन त्यांनी केले. लोकमान्यांनी गीतारहस्यामध्ये निष्काम कर्मयोग पटवून दिलाच, पण प्रत्यक्ष जीवनातही देशासाठी आयुष्य वेचून तो योग त्यांनी साधला, असे बुवांनी स्पष्ट केले.

      उत्तररंगात लोकमान्यांविषयी ते म्हणाले, राजद्रोहाच्या आरोपाखाली इंग्रजांनी टिळकांना मंडालेच्या तुरुंगात जावे लागले. त्यांची १९१४ साली सुटका झाली. याच काळात आफ्रिकेतून परतलेले मोहनदास करमचंद गांधी यांचा काँग्रेसमध्ये उदय झाला होता. जहाल राजकारण मागे पडून काँग्रेसमध्ये मवाळ विचारसरणीचा प्रभाव दिसू लागला. दरम्यान १९१४ मध्ये सुरू झालेल्या पहिल्या महायुद्धात इंग्रज सरकारने भारताकडे फौजेची मागणी केली. तेव्हा ब्रिटिश सैन्यात दाखल व्हायला भारतीय तरुणांना प्रवृत्त केले. संधी मिळाली आहेच, तर इंग्रजांच्या सैन्यात शिरावे, लष्कर ताब्यात घ्यावे, म्हणजे खरे स्वराज्य मिळेल असे टिळकांचे मत होते. नंतर महात्मा झालेल्या गांधींनी मात्र महायुद्धात हिंदुस्थानी सैनिकांनी इंग्रजांना विनाअट मदत करण्याचा प्रस्ताव ठेवला. त्यामुळे इंग्रज भारावून आपल्याला साम्राज्यातील सुराज्य देतील, असा त्यांचा अंदाज होता. इंग्रजांकडून काहीही मिळणार नाही, हे लोकमान्यांना चांगलेच माहीत होते. त्यामुळे लोकमान्यांनी या प्रस्तावाला विरोध दर्शवला. मात्र विनाअट मदतीचा ठराव मंजूर झाला. त्याचे दुष्परिणाम झालेच. अनेक तुघलकी कायदे इंग्रजांनी लादले. मालकाला न विचारता त्याची जमीन, पैसे सरकारजमा होऊ लागले. परिणामी काळात इंग्रजांविरोधात प्रचंड असंतोष वाढला. लोकमान्य टिळकांचे नेतृत्वच लोकांना हवेसे वाटू लागले. लखनौमध्ये १९१६ साली झालेल्या काँग्रेसच्या अधिवेशनाचे नेतृत्व टिळकांनी करावे, अशी जोरदार मागणी होऊ लागली. टिळकांनी ती मान्य केली आणि अधिवेशनाला जाण्यासाठी निघाले. ते पुण्याहून लखनौकडे रवाना झाले, तेव्हा प्रत्येक स्थानकावर आगगाडी थांबवून लाखो हिंदुस्थानी लोकांनी टिळकांना अभिवादन केले. लखनौमध्ये टिळक मोटारीत बसले तर लोकांनी सर्व टायरची हवा काढली आणि जनतेने त्यांना बग्गीमध्ये बसण्यास सांगितले. मग बग्गीचे घोडे काढून कार्यकर्त्यांनी स्वतः बग्गी ओढली. जनतेकडून असा मान अखंड भारतात फक्त लोकमान्यांना मिळाला. याच अधिवेशनात त्यांनी ‘स्वराज्य, माझा जन्मसिद्ध अधिकार आहे आणि ते मी मिळवणारच’ अशी सिंहगर्जना केली, असे श्री. आफळेबुवा यांनी सांगितले.  संभाव्य तिसर्याम महायुद्धात हिंदुस्थान वाचला पाहिजे म्हणून सार्यांजनी व्यायाम, योगसाधना आणि बलवान व्हावे, असे कळकळीचे आवाहनही त्यांनी केले. कीर्तनाला रत्नागिरीकरांची तुफान गर्दी कीर्तनाला झाली.

      जोडोनिया धन, आधी लगीन कोंडाण्याचे, विजयाचा क्षण आला, कृष्ण माझी माता आदी पदे बुवांनी कीर्तनात सादर केली. बुवांना संगीतसाथ करण्यासाठी प्रख्यात पखवाजवादक राजा केळकर यांनी ढोलकी, दिमडी, संबळ, शंख, ढोल अशी सहा वाद्ये आणली होती. या वाद्यांना वापर करण्याकरिता बुवांनी अष्टविनायक चित्रपटातील गीत पंधरा मिनिटे ऐकवून श्रोत्यांना मंत्रमुग्ध केले. हेरंब जोगळेकर, प्रथमेश तारळकर, उदय गोखले, मधुसूदन लेले, सौ. आदिती चक्रदेव, महेश सरदेसाई व आदित्य पोंक्षे यांची सुरेख संगीतसाथही मिळाली. निबंध कानिटकर यांनी निवेदन केले.

      पूर्वरंगानंतर आफळेबुवांच्या संकेतस्थळाची झलक दाखवण्यात आली. संकेत सरदेसाई यांनी हे संकेतस्थळ साकारले आहे. त्यांचा बुवांनी सत्कार केला. हे संकेतस्थळ कीर्तनसंध्या परिवाराच्या सहकार्याने साकारण्यात आले असून याच परिवाराने संकेतस्थळाचा मान पटकावला असे बुवांनी सांगताच टाळ्यांचा कडकडाट झाला. या संकेतस्थळावर बुवांची ४० कीर्तने पाहायला मिळणार आहेत. जुने फोटो, माहिती उपलब्ध होईल. पुढील महिन्यात संकेतस्थळाचे अनावरण होणार आहे. आफळेबुवांचे वडील कै. गोविंदस्वामी यांना श्रीपाद ढोलेबुवा यांनी वयाच्या चौदाव्या वर्षी सुमारे वर्षभर झांजसाथ केली होती. काल त्यांचाही सत्कार करण्यात आला.

      दिल्लीच्या नाटक अकादमीवर आफळेबुवा महाराष्ट्राचे प्रतिनिधित्व करतात. त्यामुळे अखिल भारतीय स्तरावरील कीर्तन संमेलन घेण्याचा प्रस्ताव आल्यावर बुवांनी पुण्या-मुंबईऐवजी रत्नागिरीच्या कीर्तनसंध्या परिवाराच्या खांद्यावर ही जबाबदारी टाकण्याचे ठरवले. कीर्तनसंध्या परिवार गेली सात वर्षे भव्य दिव्य स्वरूपात कीर्तन महोत्सवाचे यशस्वी नियोजन करत आहे. त्यामुळे बुवांनी कीर्तनसंध्याच्या कार्यकर्त्यांचे कौतुक करून अ. भा. संमेलन रत्नागिरीत घेऊ, असे दिल्लीमध्ये सांगितले. या संमेलनात बंगाली, आसामी, तमिळ अशा विविध भारतीय भाषांतील कीर्तनकारांची कीर्तने ऐकण्याची पर्वणी रत्नागिरीकरांना मिळेल, असे त्यांनी जाहीर केले.

...........

रत्नागिरी-  कीर्तनसंध्या महोत्सवाला जमलेले हजारो श्रोते.

यावेळच्या कीर्तनसंध्या महोत्सवातील कीर्तनांकरिता चारुदत्त आफळेबुवांनी संदर्भासाठी घेतलेले ग्रंथ असे –

१)      लोकमान्य टिळक (लेखक - धनंजय कीर, पॉप्युलर प्रकाशन)

२)      आद्य क्रांतिकारक वासुदेव बळवंत फडके (लेखक - विष्णु महादेव जोशी, वीर सावरकर प्रकाशन)

३)      कंठस्नान आणि बलिदान (चापेकर) (लेखक - विष्णु महादेव जोशी, वीर सावरकर प्रकाशन)

४) गीतारहस्यसार (लेखक – कै. वा. रा. कोठारी (संपादक, दै. प्रभात), गीताधर्म मंडळ प्रकाशनमाला)

पहिल्या इंग्रज अधिकाऱ्याला मारून चापेकर बंधूंनी इतिहास रचला – चारुदत्त आफळे

कीर्तनसंध्या – चतुर्थ पुष्प

 रत्नागिरी-  कीर्तनसंध्या महोत्सवात गणपतीपुळे येथील जीवरक्षकांचा सत्कार चारुदत्त आफळेबुवा यांनी केला. दुसर्‍या छायाचित्रात गोरक्षक मुकेश गुंदेचा यांचा सत्कार करताना आफळेबुवा.

      रत्नागिरी : रँडसाहेबाचा खून ही भारतात इंग्रज अधिकाऱ्याला मारण्याची ही पहिलीच वेळ होती. चापेकर बंधूंच्या या ऐतिहासिक कृत्यामुळे इंग्रज घाबरले. पण अनेक भारतीय क्रांतिकारकांनी त्यातून प्रेरणा घेतली, असा इतिहास राष्ट्रीय कीर्तनकार चारुदत्त आफळेबुवा यांनी विदित केला.

      रत्नागिरीत सुरू असलेल्या सातव्या कीर्तनसंध्या महोत्सवात चौथ्या दिवशी पूर्वरंगात टिळकांच्या गीतारहस्यातील कर्मयोग समजावून सांगितला. उत्तररंगात त्यांनी ब्रिटिशांविरुद्धचा देशातला पहिला शेतकरी मोर्चा, टिळकांचे योगदान, चापेकर बंधूंचा पराक्रम मांडला. बुवा म्हणाले की, चापेकर बंधूंनी २०० युवकांची फळी तयार केली. पुण्याच्या चतुःश्रृंगी गडावर लुटुपुटूच्या युद्धातून सराव केला. लाठीकाठी, बंदुका चालवल्या. दामोदर, बाळकृष्ण व वासुदेव चापेकर या बंधूंसह महादेव रानडे यांनी जोर, बैठका व्यायामासह शरीर कमावले. मुंबईत व्हिक्टोरिया राणीच्या पुतळ्याला डांबर फासले. आर्य धर्म प्रतिबंध निवारण मंडळ स्थापन करून पुणे, मुंबईत हिंदू धर्माची निंदा करणाऱ्यांना अद्दल घडवली. त्यामुळे ख्रिश्चआन धर्मात जाणारे हिंदू व धर्माची निंदा करणाऱ्यांना वचक बसला. प्लेगच्या साथीमध्ये इंग्रज अधिकारी रँडने हिंदूंवर अत्याचार केले. त्यावेळी चिंचवडच्या विठ्ठल मंदिरात शिवराज्याभिषेक दिनी चापेकर यांनी या भारतभूमीमध्ये कुणी पुरुषच उरला नाही, हे गीत म्हटले. त्या वेळी लोकमान्य टिळकांनी त्यांना ‘दुसर्यां चे पौरुष पाहण्यापेक्षा तुमच्यात पौरुष असते तर रँड जिवंत राहिला नसता’ एवढेच सुनावले. त्यानंतर चापेकरांनी प्रेरणा घेऊन कट रचला आणि व्हिक्टोरिया राणीच्या हीरक महोत्सवानिमित्त आयोजित केलेल्या कार्यक्रमाच्या दिवशी रात्री कलेक्टरच्या बंगल्यावरून घोडागाडीतून परत जाताना रँडचा खून केला.

      महाराष्ट्रात दुष्काळ पडला आणि इंग्रजांनी अनन्वित अत्याचार सुरू केले. लोकमान्य टिळकांनी शेतकर्यांरना एकत्र केले. महाराष्ट्रात सर्वत्र रणयज्ञ सुरू करण्याचे आवाहन केले. रायगड जिल्ह्यात पेण येथे २० हजार शेतकर्यांरनी मोर्चा काढला. इंग्रज अधिकार्यावने शेतकर्यांआना अटक करून तुरुंगात टाकण्याचे आदेश दिले. पण तेवढा मोठा तुरुंगच नव्हता. म्हणून शेतकऱ्यांना पटांगणात ठेवण्यात आले. टिळकांना हे कळताच त्यांनी पेण गाठले. शेतसारा माफ करा, शेतकऱ्यांचे कर्ज माफत करा आणि सरकारी धान्यसाठा लोकांसाठी खुला करा या तीन मागण्या मान्य होईपर्यंत शेतकऱ्यांचे आंदोलन सुरूच राहील, असा इशारा दिला. ब्रिटिशांच्या विरोधातील एवढा मोठा पहिलाच मोर्चा शेतकऱ्यांनी काढला होता. त्याची दखल इंग्रज सरकारला घ्यावी लागली. शेतकऱ्यांच्या सर्व मागण्या मान्य केल्या. टिळकांच्या या नेतृत्वाने ते लोकमान्य झालेच, पण चापेकर बंधूंच्या कर्तृत्वालाही उभारी मिळाली, असे आफळेबुवांनी सांगितले.

      बुवांनी कीर्तनात देह धारण असे ज्याने केला, आमुची माळियाची जात, कैवल्याच्या चांदण्याला, देव विठ्ठल, आम्ही दैवाचे शेतकरी, या भारतभूमीचे ठायी कुणी पुरुषच उरला नाही अशी अनेक पदे सुरेख म्हटली. त्यांना अजिंक्य पोंक्षे याने गायनसाथ केली. तसेच राजू धाक्रस, उदय गोखले, मधुसूदन लेले, प्रथमेश तारळकर, सौ. आदिती चक्रदेव, महेश सरदेसाई यांनी साथसंगत केली.

      गणपतीपुळे येथे समुद्रात बुडणार्यां चे जीव वाचवणारे जीवरक्षक सूरज पवार, राज देवरूखकर, योगेश पालकर, अमेय केदार, सचिन धामणसकर, रोहित चव्हाण, अनिकेत राजवाडकर, महेश वारेकर, मिथुन माने, हेमंत गावणकर, विश्वाेस सांबरे, संजय माने, अक्षय माने, उमेश म्हादे यांना कीर्तनसंध्या संस्थेतर्फे आफळेबुवांनी सन्मानित केले. गोरक्षक मुकेश गुंदेचा यांचा विशेष गौरव झाला.

      रत्नागिरी शहराला स्वच्छता सर्वेक्षणात टॉप 20 मध्ये क्रमांक मिळण्यासाठी सहकार्य करण्याची सूचना आफळेबुवांनी केली. तसेच कोकण स्वच्छतेची राजधानी व पर्यटनाचे केंद्र व्हावे याकरिता सदिच्छा व्यक्त केली. कीर्तनाला नगराध्यक्ष राहुल पंडित यांच्यासह सुमारे पाच हजार रसिक श्रोते उपस्थित होते.

      कीर्तनसंध्येच्या चौथ्या दिवशी पाच हजारांहून अधिक रसिक श्रोते उपस्थित होते. ४०० दुचाकी आणि १०० चारचाकी गाड्यांचे व्यवस्थित पार्किंग करण्यासाठी कीर्तनसंध्या परिवाराचे सदस्य मेहनत घेत होते. त्यामुळे कोठेही वाहतूक कोंडी झाली नाही.

...........

इंग्रजांविरुद्ध लढण्यासाठी टिळकांनी समाजाचे प्रबोधन केले – चारुदत्त आफळे

कीर्तनसंध्या – तृतीय पुष्प

      रत्नागिरी : आद्य क्रांतिकारक फडके यांच्या लाठीकाठीच्या वर्गात टिळकांनी प्रशिक्षण घेतले होते. पण मर्यादित सैन्याने इंग्रजांना हरवणे शक्य नसल्याने टिळकांनी फडके यांच्या लढ्यात भाग घेतला नाही. पण टिळकांनी सार्वजनिक गणेशोत्सव आणि शिवजयंती उत्सव सुरू करून हिंदूंमध्ये इंग्रजांविरोधात रणशिंग फुंकले. क्रांतिकारक तयार करण्यासाठी शाळा, महाविद्यालये आणि वृत्तपत्रे सुरू करून लढा उभारला, असे प्रतिपादन राष्ट्रीय कीर्तनकार चारुदत्त आफळेबुवा यांनी केले.

      येथील स्व. महाजन क्रीडा संकुल येथे कीर्तनसंध्या आयोजित राष्ट्रीय कीर्तन महोत्सवाच्या तिसर्यात दिवशी शुक्रवारी (दि. ५ जानेवारी) त्यांनी टिळक चरित्र मांडले. टिळकांच्या कॉलेजजीवनातील काही किस्से बुवांनी रंजकपणे सांगितले. महाविद्यालयात सोवळ्याने भोजन, फी भरता येत नसल्याने आगरकरांना भाषांतराचे करावे लागलेले काम आणि त्यामुळे अभ्यासासाठी त्यांच्याकडे नसलेला वेळ, अशा वेळी छत्रे गुरुजींनी आगरकरांच्या परीक्षेच्या फीचे भरलेले पैसे, इंग्रजांशी लढा कसा द्यावा, याची गणिती बैठक निश्चित असलेला गणिताचा अभ्यास, वर्षभर व्यायाम करून त्यांनी कमावलेली शरीरयष्टी, मात्र वर्षभर वर्ग चुकवला नाही. परीक्षाही दिली पण सर्व उत्तरे येऊनही पास होण्याएवढी उत्तरेच लिहिली नाहीत, अशा अनेक किश्श्यांचा त्यात समावेश होता. गुजरातेतील द्वारकेजवळच्या प्रभासपट्टण येथील जातीय दंग्यांमध्ये इंग्रजांनी तेल ओतले आणि तेव्हाच भारताची दोन देशांत विभागणी होणार हे टिळकांच्या लक्षात आले. टिळकांनी वृत्तपत्रांतून इंग्रजांवर टीका केली. शिवाय इंग्रजांच्या दुहीच्या या कटाला शह देण्यासाठी सार्वजनिक गणेशोत्सव सुरू करून समस्त हिंदूंना एकत्र आणले. रायगडावर जाऊन शिवजयंतीनिमित्त लाठीकाठीचे खेळ, कवायती सुरू केल्या. महात्मा फुले यांनी महाराजांचे समाधिस्थळ शोधून स्वच्छता केली. उत्सव समिती नेमली. तेथेच उत्सव सुरू केला, असेही श्री. आफळे यांनी सांगितले.

      बुवांनी सांगितले की, स्वातंत्र्य मिळण्यासाठी टिळकांनी समाजाची मोट बांधली. टिळक कीर्तन संमेलनाचे अध्यक्ष होते. त्यावेळी त्यांनी कीर्तनकारांना राम, श्रीकृष्ण आणि पौराणिक कीर्तनासह शिवचरित्र उलगडून राष्ट्रभक्तीची ज्योत पेटविण्याची विनंती केली. तेव्हापासून राष्ट्रीय कीर्तन सुरू झाले, क्रांतिकारक तयार झाले आणि त्यांनी स्वातंत्र्यासाठी प्राणपणाने बाजी मारली.

      तिसरे युद्ध अटळ असल्याचे बुवांनी सांगितले. भारतावर आक्रमणासाठी चीन, पाकिस्तान व पाश्चिरमात्य देश सज्ज आहेत. त्यासाठी हिंदूंनीही बलदंड झाले पाहिजे, रोज व्यायाम, सूर्यनमस्कार, ध्यानधारणा केली पाहिजे. सीमेवर युद्धासाठी सैन्यासोबत पोलिसांनाही जावे लागेल. त्यावेळी आपणच आपले संरक्षण करण्यासाठी सज्ज झाले पाहिजे. आपल्या शाळांमधील कवायत म्हणजे ज्येष्ठांसाठीचा व्यायाम झाला आहे. याबाबत शासनाला तीन वेळा कळवले आहे. शालेय मुलांना लाठीकाठी, जोर-बैठका, गिर्यारोहणाचे प्रशिक्षण दिले पाहिजे, असेही त्यांनी सांगितले.

      आफळेबुवांनी सांगितले की, आहारातला विवेक महत्त्वाचा आहे. चमचमीत, उग्र खाण्यातून काहीही फायदा नाही. पूर्वी राजांना युद्धावर जाताना मांसाहाराची परवानगी धर्मानेच दिली होती. पण आवश्यकता नसताना तो करू नये. आयुष्यभर आध्यात्मिक साधना व शाकाहारी दधिची ऋषींच्या हाडांच्या शस्त्राने वृत्रासुराला मारले, हे लक्षात घेतले पाहिजे. आत्मिक सुखाकडे वळण्यासाठी दररोज ध्यानसाधना हवी. त्यासाठी दृढ बुद्धी (धृती) ठेवली पाहिजे. शरीर हे भाड्याचे घर आहे आणि आतील आत्मा हे स्वतःचे घर. त्या दिशेने वाटचाल करायला हवी, असेही श्री. आफळे यांनी सांगितले. पूर्वरंगात त्यांनी टिळकांच्या गीतारहस्य ग्रंथातील काही अध्यायांचे निरूपण आपल्या ओघवत्या शैलीत केले.

      राजस सुकुमार, जनसेवेपायी काया झिजवावी, आदी पदे म्हणून बुवांनी कीर्तनात रंगत आणली.

...........

कीर्तनप्रेमींच्या वाहनांची पार्किंगमध्ये झालेली दाटी